Afgelast i.v.m. ziekte van de spreker.
Avondlezing door prof.dr.ir. Hans van der Plicht (RU Groningen) georganiseerd door de Chemische Kring Zwolle.
Samenvatting
Historisch onderzoek richt zich op zaken zoals documenten of andere geschreven bronnen. Dateren (het vaststellen van de ouderdom) is hier doorgaans geen probleem. Dat is essentieel anders in de prehistorie, omdat van dat tijdperk (per definitie) géén geschreven bronnen zijn overgeleverd. Hoe oud zijn de hunebedden, of de veenlijken zoals het beroemde meisje van Yde? Wanneer zijn de mammoeten uitgestorven, wanneer de Neanderthalers? Over dergelijke vragen zijn altijd al theorieën ontwikkeld en chronologische schema’s opgesteld, maar daadwerkelijk meten (in natuurwetenschappelijke zin) van de ouderdom van organische fossielen kan alleen met behulp van de 14C (of radiokoolstof)- methode.
14C is een radioactief isotoop van koolstof, dat in de natuur voorkomt; ook in plant, dier en mens. De hoeveelheid 14C in een archeologisch monster bepaalt de ouderdom: hoe minder 14C in bijvoorbeeld een fossiel bot, hoe langer geleden het organisme leefde. De halveringstijd van 14C is 5730 jaar. Dat maakt dateringen tot ongeveer 50.000 jaar terug mogelijk.
Nederland kent slechts één 14C laboratorium, behorend tot de Faculteit Wiskunde- en Natuurwetenschappen van de Rijks Universiteit Groningen. Het principe van de methode is niet moeilijk; de meettechniek en juiste interpretatie daarentegen wel. Dat wordt voornamelijk veroorzaakt door de zeer geringe concentratie van 14C in de natuur. De meest moderne (ook in Groningen aanwezige) meettechniek is gebaseerd op een deeltjesversneller.
In de lezing zal het principe van dateren en de meetmethode zelf worden toegelicht. Maar de nadruk zal liggen op uiteenlopende en vaak boeiende resultaten, met de 14C methode behaald. Naast de reeds genoemde mammoeten komen zaken aan de orde zoals het al dan niet bestaan van de Bijbelse koningen David en Salomo, raadselachtige grotschilderingen in de Franse Ardèche, en de vraag of Floris V van vis hield. Maar 14C dateren gaat niet alleen over stoffige en museale zaken, en is vaak ook verbonden met de actualiteit. Een opgraving van een oude nederzetting in Syrië bijvoorbeeld draagt bij aan modern onderzoek naar klimaatverandering. Daarnaast speelt 14C in atmosferische gassen ook een belangrijke rol als tracer voor het "broeikasprobleem".
Curriculum vitae:
personalia:
prof. dr. ir. J. (Hans) van der Plicht
geboren 21-12-1951, Schiedam
opleiding:
Gymnasium-, Chr. Lyceum Delft/Rijswijk (1970)
studie Technische Natuurkunde, TH Delft (1976)
promotie kernfysica, RU Groningen (1980)
werkverbanden:
1980-1982 post-doctoral fellow, Los Alamos National Laboratory, Los Alamos, New Mexico, USA
1982-1986 post-doctoral fellow en vervolgens staff scientist, Cyclotron Laboratory, Michigan State University, Lansing, Michigan, USA
1986-2017 achtereenvolgens universitair docent, hoofddocent en bijzonder hoogleraar, Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen, Centrum voor Isotopen Onderzoek, Rijksuniversiteit Groningen
2004-2017 bijzonder hoogleraar isotopen-archeologie (deeltijd 20%), Faculteit der Archeologie, Universiteit Leiden
bijzonderheden:
lid KNAW sinds 2010
Introducé(e)s zijn van harte welkom.
Nadere informatie over de lezingen kunt u aanvragen via het CKZ emailadres: ckzsecretariaat@gmail.com.
