Herman van Bekkum (1932-2020)
De vleesgeworden katalysator
Herman had haast. Toen ik hem leerde kennen als hoogleraar organische chemie in Delft, begin jaren zeventig, bevond zijn voortbewegen in de gangen van het scheikundegebouw zich tussen wandelen en rennen in. Hij moest bij het ronden van de hoeken kleine pasjes nemen om niet onderuit te gaan. Wij studenten noemden dat de Van Bekkum-shuffle.
Wat een energie
Toen ik bij hem afstudeerde, mocht ik af en toe verslag van mijn onderzoek (zeolieten) doen in de augiasstal die hij ‘werkkamer’ noemde. Niet zelden bleek dat wat eerder een doodlopende weg leek, opeens een vergezicht. ‘Heb je hier wel aan gedacht, Simon? En daaraan?’
Wat een visie
Herman van Bekkum studeerde en promoveerde in Delft, werkte even bij Shell, werd in 1961 lector en vervolgens hoogleraar organische chemie in Delft. Hij publiceerde ruim 600 artikelen, voorzag dat er ooit een noodzaak zou komen om chemicaliën niet meer uit aardolie te synthetiseren, maar uit plantaardige bouwstenen zoals glucose en cellulose (‘groene chemie’) en behoorde in katalyse (vooral zeolieten) tot de wereldtop.
Katalyse komt neer op het mogelijk maken van veranderingen. Herman belichaamde dat. Hij was de vleesgeworden katalysator. Om hem heen gebeurde altijd wat.
Hij was rector van de TU Delft, voorzitter en erelid van de KNCV, een uitstekende schaker en volleyballer, verzamelde Alfa Romeo’s en postzegels van scheikundigen. En hij was een vader voor zijn studenten en promovendi: hij begeleidde er maar liefst 77. Herman was altijd stimulerend en begripvol, zelfs wanneer je besloot om toch geen gebruik te maken van de aangeboden promotieplaats en te kiezen voor een onzekere baan in de wetenschapsjournalistiek.
Wat een warmte
In 2001 mocht ik mede met hem ‘Chemie achter de dijken’ samenstellen, een overzicht van chemici en uitvindingen, uitgebracht door KNCV en KNAW. Soms moest ik vanwege de leesbaarheid rigoureus ingrijpen in aangeleverde teksten. Dan zei Herman: als jij vindt dat het zo goed is, zal dat wel, ieder zijn vak.
Wat een aangenaam mens
De afgelopen decennia gingen we regelmatig tennissen met vier chemici (Jan Reedijk, Ted de Ryck van der Gracht, Herman en ik). Zelfs vorig jaar, ruim in de tachtig, legde hij de bal soms achteloos dood achter het net. Onderweg in de auto ging het maar door. ‘Oh ja die energietransitie. Zouden we geen energie kunnen halen uit ….?’. Het ene idee na het andere.
Herman is op 30 november 2020 overleden, op 88-jarige leeftijd, zes dagen na zijn echtgenote Ada.
Wat een prachtig leven.
Simon Rozendaal
Wetenschapsjournalist, schrijver, scheikundige
V.l.n.r. Simon Rozendaal, Jan Reedijk, Herman van Bekkum , Ted de Ryck van der Gracht
